بازتاب افغانستان در مطبوعات ایران: تحلیل محتوای روزنامه های اطلاعات? کیهان و جمهوری اسلامی (1388-1358)

چکیده تمام نما: بررسی نحوه «بازتاب اخبار افغانستان در مطبوعات ایران» در چارچوب «نظریه برجسته سازی رسانه ها» و با تاکید بر برجسته سازی اخبار در مطبوعات انجام شده است. برخی از نتایج پژوهش به اختصار چنین است: یافته های پژوهش نشان می دهد که بین روزنامه ها از نظر «میزان مطالب» تفاوت معنی داری وجود ندارد. خبر، اصلی ترین ژانر است و انواع آن به ترتیب شامل خبرتکمیلی، خبرکوتاه، خبر تلفیقی و خلاصه خبر است. محتوای اخبار به ترتیب شامل «امور، نظامی، و جنگ»، روابط خارجی»، «امور سیاسی حکومت محلی»، حقوق بشر و امور پناهندگان» و «امور قضایی و جرم» است. «منبع ابتدای اخبار» منابع ایرانی و منابع داخل متن بیشتر «منابع خارجی» هستند. ماهیت رویدادها بیشتر «منفی» است. مهمترین «ارزشهای خبری»، ارزش شهرت+ برخورد + دربرگیری و همچنین شهرت + دربرگیری است. تیتر روزنامه جمهوری اسلامی بیش از دو روزنامه دیگر جهتدار است. هویت 41 درصد از عوامل انسانی خبرساز لید افغانی و 31 درصد افغانی- خارجی است. میزان اخبار افغانهای ساکن ایران حدود 8 درصد است. حدود 27 درصد از اخبار بین ایران و افغانستان مشترک است. اولویت اخبار مشترک به ترتیب شامل «روابط خارجی»، «حقوق بشر و امور پناهندگان» و «امور قضایی و جرم» است؛ درحالی که اولویت اخبار غیرمشترک شامل «امور نظامی و جنگ» «روابط خارجی» و «امور سیاسی حکومت محلی» است. ماهیت اخبار مشترک تقریبا یکسان است؛ درحالی که ماهیت خبرهای غیرمشترک منفی و حدود 5/3 برابر اخبار مثبت است. بین خبرهای مشترک و غیرمشترک از نظر استفاده از عناصر بصری تفاوت معنی داری وجود ندارد. بررسی شیوه های برجسته سازی اخبار نشان می دهد که بین اولویت دهه اول و دهه دوم اساسا تفاوتی وجود ندارد، اما، در دهه سوم بر اهمیت موضوعات «حقوق بشر و امور پناهندگان» و «امور قضایی و جرم» نسبت به سایر موارد افزوده شده است. بین روزنامه ها از نظر تکنیک های مورد استفاده برای برجسته سازی اخبار تفاوت معنی داری وجود ندارد و حدود 33 درصد از کل اخبار حداقل دارای یک عنصر بصری است. روزنامه جمهوری اسلامی بیش از دو برابر روزنامه های دیگر از عکس استفاده کرده است. میزان انتشار عکس ها که عمدتا آرشیوی هستند، در دهه سوم، حدود 13 برابر دهه اول است. در نمونه مورد بررسی هیچ کاریکاتوری در مورد افغانستان وجود نداشت.